خرید اقساطی
فروش ویژه
مجله لیون کامپیوتر
مادربرد کامپیوتر چیست و چه کاری انجام میدهد؟
وظیفۀ اصلی مادربرد، اتصال بخشهای مختلف سیستم و ایجاد ارتباط در میان اجزای مختلف آن است. از طرفی میتوان مادربورد را به عنوان اصلیترین قطعۀ یک سیستم کامپیوتری معرفی کرد زیرا بدون وجود آن، هیچ یک از قطعات سیستم، قادر به فعالیت نخواهند بود. به عنوان مثال برای خرید پردازنده (سی پی یو) که نقش مغز متفکر سیستم را به عهده دارد، به صورت مستقیم به مادربرد بستگی دارد.
ارتباط با بخش منبع تغذیه و ارائه توان الکتریکی لازم برای بخشهای مختلف سیستم، یکی دیگر از وظایف اصلی مادربرد محسوب میشود. چیپست، مهمترین بخش از یک مادربرد است که به شکل یک مرکز ارتباطی عمل میکند و وظیفهی مدیریت و هماهنگی قسمتهای مختلف مادربرد و سایر قطعات سیستم را بر عهده دارد.
مادربردها در ابعاد مختلف و با استانداردهای گوناگونی مانند mini-ITX / micro-ATX / ATX / E-ATX تولید میشوند که اکثر مدل‌ها در دو دسته micro-ATX و ATX قرار میگیرند؛ خوشبختانه اکثر کیس‌های کامپیوتری از این دو استاندارد به شکل همزمان پشتیبانی می‌کنند.
بهترین شرکت تولیدکننده مادربرد
شرکتهای مختلفی در زمینۀ تولید مادربرد فعالیت دارند که از مهمترین و نامآشناترین آنها میتوان به برند ASUS، برند MSI و GIGABYTE اشاره کرد. در کنار این سه شرکت بزرگ، برندهای دیگری مانند Asrock، EVGA، BIOSTAR و INTEL نیز در زمینۀ تولید این محصول فعالیت دارند.
مادربردها چگونه دستهبندی میشوند؟
به طور کلی مادربردها در دو گروه دسکتاپ و سرور دستهبندی میشوند. مادربردهای کلاس سرور بیشتر برای مقاصد تجاری و پردازش حجم بالای اطلاعات مورد استفاده قرار میگیرند و معمولا فاقد مصرف خانگی هستند. در کلاس دسکتاپ نیز همانند پردازندهها با مدلهای متنوعی از دو شرکت INTEL و AMD روبهرو هستیم که هریک دارای نسلهای مختلف و چیپستهای متنوعی هستند.
نقطۀ اشتراک پردازندهها و مادربردها در نوع سوکت مورد استفاده در آنهاست که انتخاب این دو قطعه را به یکدیگر محدود میکند. در هر نسل از مادربردها با مدلهای مختلفی از چیپست‌ها مواجه هستیم که هریک دارای امکانات و ویژگی‌های مخصوص به خود هستند. به طور مثال نسل 11 پردازنده‌های اینتل بر اساس سوکت LGA1200 طراحی شده و مادربردهای مورد استفاده برای این پردازندهها تنها به چیپستهای H470/Z490/H510/B560/B460/H570/Z590 محدود میشوند.
از طرفی مادربردهای موجود در یک نسل معمولا در سه دستۀ پایین‌رده، میان‌رده و بالارده طبقه‌بندی میشوند که در مثال بالا میتوان مدلهای H510 را به عنوان سری پایین‌رده، مدلهای H470/B460/B560 را به عنوان سری میان‌رده و مدلهای Z490 و Z590 را به عنوان سری بالارده نام‌گذاری کرد.
نکات مهم برای خرید مادربرد
اولین نکته در زمان خرید مادربرد، مربوط به نوع سوکت و پشتیبانی از پردازنده‌های مختلف است. باید در نظر داشت که انتخاب مادربرد و سی پی یو به صورت مکمل انجام میشود یعنی با انتخاب هریک از آنها، تکلیف قطعۀ دوم نیز مشخص میشود. مثلا با خرید یک مادربرد Z590 تنها امکان استفاده از پردازنده‌های نسل 10 و 11 اینتل امکان‌پذیر خواهد بود.
نکتۀ دوم که در حین خرید یک مادربورد باید به آنها توجه داشت، مربوط به فناوری‌ها و امکانات موردنیاز برای استفاده از سایر قطعات سیستم است. مثلا برای استفاده از حافظه‌های جامد نسل 4 باید از یک مادربرد مناسب همراه با چیپست سازگار با حافظه‌های جامد نسل 4 استفاده کرد. البته باید در نظر داشت که استفاده از حافظه‌های جامد نسل 4 در کنار پشتیبانی مادربرد، نیازمند پشتیبانی پردازنده نیز خواهد بود.
یکی دیگر از نکات مهم و به عبارت بهتر یکی از تفاوت‌های مهم در مادربردها مربوط به پیکربندی بخش VRM یا مدار تغذیۀ مادربرد است که تاثیر بسزایی در قیمت نهایی محصول و پایداری آن در شرایط مختلف، به ویژه در زمان اورکلاک سیستم خواهد داشت. استفاده از قطعات الکترونیکی باکیفیت و تعداد فازهای مورد استفاده در طراحی این بخش باعث افزایش کیفیت و تغذیۀ پایدار بخشهای مختلف سیستم و به ویژه پردازندۀ آن میشود.
توجه به نکات ضروری دیگر از قبیل تعداد ماژول‌ها و حداکثر فرکانس حافظه رم در حین خرید رم کامپیوتر، تعداد اسلات‌های PCIe که به عنوان مثال برای خرید کارت گرافیک باید به آن توجه کرد، تعداد پورتهای SATA و M.2 که به عنوان مثال برای خرید هارد دیسک یا خرید اس اس دی باید به آن توجه کرد، پردازندۀ صوتی، کانکتورهای بخش ورودی و خروجی، هیت‌سینک‌های خنک‌کننده، قابلیت‌های نورپردازی و ... از دیگر موارد مهم در حین خرید یک مادربرد محسوب میشوند.
تفاوت مادربرد گیمینگ و مادربرد معمولی در چیست؟
همانطور که اشاره شد، قابلیتها و امکانات اصلی یک مادربرد بر اساس چیپست مورد استفاده در آن مشخص میشود و مادربردهای تولیدشده بر اساس یک چیپست ثابت مانند B560 از عملکرد و امکانات نسبتا مشابهی برخوردار هستند و تفاوت مدلهای مختلف بیشتر به ساختار مدار تغذیه و امکانات جانبی مانند نورپردازی، شبکۀ بیسیم، پردازندۀ صوتی و پورتهای جانبی مربوط میشود.
بنابراین برای انتخاب یک مادربرد مناسب حین خرید سیستم گیمینگ، باید براساس مطالعه و تحقیق یا استفاده از مشاورۀ مشاوران فروش، از مادربوردی با چیپست مناسب برای سیستم گیمینگ استفاده کرد.
مادربرد مناسب برای اورکلاک
انجام فرآیند اورکلاک یکی از مهیج‌ترین و البته تخصصی‌ترین فعالیت‌های رایانه‌ای است که علاوه بر دانش تخصصی بالا، نیازمند سخت‌افزار مناسب و قدرتمند است و وجود یک مادربرد حرفه‌ای می‌تواند نتایج کاملا متفاوتی را به ارمغان بیاورد. به طور کلی مادربردهای رده بالا مانند محصولات سری Z اینتل یا سری X کمپانی AMD به عنوان انتخاب اول کاربران برای استفاده در عملیات اورکلاک محسوب میشوند.
نکتۀ مهم در زمان انتخاب مادربردهای مخصوص اورکلاک، مربوط به مدار تغذیۀ آنهاست و پس از آن وجود هیت سینک‌های خنک‌کننده و کنترلرهای سخت‌افزاری از جمله مواردی هستند که امکان اورکلاک آسان و پایدار را در اختیار کاربران قرار می‌دهند و این قابلیت‌های خاص، معمولا در مدلهای حرفه‌ای و رده بالا قابل مشاهده هستند.
آشنایی با اصطلاحات تخصصی مادربردها
سوکت:
محل نصب پردازنده بر روی مادربرد است که از یک پایه و قفل فلزی و تعداد زیادی پین تشکیل شده که آرایش و تعداد این پین‌ها در هر سوکت متفاوت است. از جدیدترین سوکت‌های ارائه شده میتوان به سوکت Intel LGA1700 و AMD AM5 اشاره کرد.
نسل پردازنده:
هر سوکت تنها برای استفاده از نسل خاصی از پردازندهها طراحی میشود و امکان استفاده از نسلهای مختلف بر روی یک سوکت وجود ندارد. مثلا سوکت LGA1200 تنها از نسل 10 و 11 پردازنده‌های اینتل پشتیبانی میکند و امکان نصب پردازندۀ نسل 12 بر روی سوکت LGA1200 وجود ندارد.
چیپست:
بخش مرکزی و کنترلر اصلی مادربرد است و با معرفی هر سوکت، چندین چیپست برای آن تعریف میشود. به عنوان مثال سوکت LGA1200 دارای چیپستهای مختلفی مانند Z590/Z490/H570 و ... است.
اسلات رم:
فضای فیزیکی موجود در مادربرد برای نصب حافظۀ رم است که تعداد آن در مادربردهای جدید سری دسکتاپ 2 یا 4 عدد است.
فرکانس حافظۀ رم:
حداکثر فرکانسی که مادربرد برای ارتباط بین حافظۀ رَم و پردازندۀ سیستم استفاده میکند و این فرکانس به مدل رَم و پردازنده وابسته است. برای مثال در مادربردهای INTEL Z590 میتوان از رم‌های با فرکانس بیش از 4000 مگاهرتز استفاده کرد. حال اگر یک رم با فرکانس 3200 مگاهرتز و پردازندۀ i3-10100 بر روی این مادربرد نصب شود، حداکثر فرکانس حافظه در سیستم 2666 مگاهرتز خواهد بود زیرا پردازنده i3-10100 امکان پشتیبانی از فرکانس‌های بیش از 2666 مگاهرتز را ندارد. به طور کلی استفاده از فرکانس‌های مختلف حافظه به پشتیبانی مادربرد، حافظۀ رم و پردازنده بستگی دارد و محدودیت هریک از آنها باعث ایجاد محدودیت برای دو قطعۀ دیگر میشود.
تنظیمات XMP یا A-XMP:
تنظیمات خاصی که برای استفاده از فرکانس‌های بالا و خارج از استاندارد اصلی حافظۀ رَم مورد استفاده قرار می‌گیرد و دسترسی به آنها معمولا از طریق بخش بایوس سیستم امکان‌پذیر است. این تنظیمات نیز همانند فرکانس حافظه به مدل حافظۀ رم، پردازنده و مادربرد بستگی دارد.
رابط BIOS:
یک میان‌افزار (بین نرم‌افزار و سخت‌افزار) است که پس از روشن شدن سیستم، تمامی پارامترهای سیستم مانند حجم حافظۀ رم، فرکانس پردازنده، ولتاژها و ... را برای سیستم و قطعات مختلف تعریف میکند. میتوان گفت که رابط بایوس مانند روح یک سیستم رایانه‌ای است و بدون آن هیچ فعالیتی در سیستم امکان‌پذیر نخواهد بود.
بخش VRM:
واحد تنظیم، انتقال و توزیع انرژی الکتریکی به بخشهای مختلف مادربرد است که از قطعات مختلفی مانند ماسفت، چوک و خازن و ... تشکیل شده و از نظر جایگاه در اطراف سوکت پردازنده و معمولا در زیر هیت‌سینک‌های خنک‌کننده قرار دارند.
کانکتورهای تغذیه:
برای اتصال مادربرد به بخش منبع تغذیه مورد استفاده قرار میگیرند که از مهمترین آنها میتوان به کانکتور 24پین مادربرد و 8پین پردازنده اشاره کرد.
اسلات PCI Express:
مهمترین و معروف‌ترین شکاف توسعه برای نصب انواع قطعات سخت‌افزاری مانند کارت گرافیک، کارت صدا، حافظه‌های جامد و ... که در قالب استانداردهای مختلفی مانند x1 / x4 / x16 در مادربردها مورد استفاده قرار میگیرند.
تکنولوژی AMD CrossFire و NVIDIA SLI:
امکان استفادۀ همزمان از دو یا چند کارت گرافیک را فراهم میکند که استفاده از این قابلیت به مدل مادربرد و کارت گرافیک بستگی دارد.
رابط Thunderbolt:
یک درگاه ارتباطی بسیار سریع است که برای اتصال تجهیزات با پهنای باند بالا مورد استفاده قرار می‌گیرد. نسل 4 این رابط دارای سرعتی معادل 40 گیگابیت در ثانیه است. این رابط امکان انتقال انرژی با توان الکتریکی بالا را نیز دارد.
پورت SATA:
یکی از درگاه‌های اتصال متداول در مادربردها محسوب میشود که کاربرد آن در استفاده از هاردهای HDD، حافظه‌های جامد 2.5 اینچی، درایوهای نوری و ... است و معمولا در مادربردهای مختلف بین 4 تا 10 عدد از این پورت وجود دارد.
پورت M.2:
یک درگاه ارتباطی بسیار سریع است که بیشتر برای نصب انواع حافظه‌های جامد مورد استفاده قرار می‌گیرد و در صورت استفاده از رابط PCIe سرعت بسیار بالایی را در اختیار حافظه‌های جامد قرار میدهد. پهنای باند پورتهای M.2 به مدل چیپست و در مرحلۀ بعد به مدل پردازنده بستگی دارد. به طور مثال مادربردهای سری Z590 امکان پشتیبانی از نسل چهارم حافظه‌های جامد را از طریق پورتهای M.2 فراهم می‌کنند اما در صورت استفاده از پردازنده‌های نسل 10 امکان استفاده از حداکثر سرعت حافظه‌های جامد نسل 4 وجود نخواهد داشت و سرعت آنها به پهنای باند نسل 3 محدود میشود.
کانکتورهای 4پین و 3پین فن‌های خنک‌کننده:
برای اتصال، تامین انرژی الکتریکی و کنترل سرعت فن‌های خنک‌کننده مورد استفاده قرار میگیرند. کانکتورهای 3پین دارای ولتاژ ثابت بوده و امکان تغییر و کنترل سرعت فن را ندارند اما کانکتورهای 4پین با ارائه سیگنال‌های کنترلی PWM این امکان را دارند که سرعت یک یا چند فن خنک کننده را در یک بازۀ مشخص که به مدل فن مربوط میشود تغییر بدهند.
کانکتورهای 4پین RGB و 3پین ARGB:
وظیفه کنترل نورپردازی در قطعات مختلفی مانند فن خنک‌کننده، نوار نورپردازی و ... را بر عهده دارند. نکتۀ مهم در خصوص این کانکتوها آن است که به دلیل داشتن ولتاژ متفاوت، نمی‌توان آنها را به جای یکدیگر مورد استفاده قرار داد.
بخش Back Panel:
به عنوان پنل خروجی مادربرد در نظر گرفته میشود و شامل پورتهای USB، کانکتورهای صوتی، پورت LAN و سایر خروجی‌های سیستم میشود و از نظر جایگاه در قسمت پشت کیس قرار می‌گیرد.
ماژول TPM:
یک قابلیت سخت‌افزاری است که از یک چیپست برای ایجاد امنیت بسیار بالا در سطح سیستم استفاده میکند.
پورت USB:
یکی از قدیمی‌ترین و پرکاربردترین پورتهای مورد استفاده در تجهیزات الکترونیکی مانند گوشی موبایل، لپ تاپ، کنسول بازی و سیستم‌های رایانه‌ای است. در حال حاضر این پورت دارای نسل‌ها و استانداردهای مختلفی است که جدیدترین آنها به نسل دوم نسخه 3.2 با پورت Type-C مربوط میشود.
کارت صدای آنبرد:
پردازندۀ صوتی مورد استفاده در مادربرد است که به صورت یک چیپست و مجموعه‌ای از قطعات الکترونیکی بر روی مدار چاپی قرار دارد و وظیفۀ پردازش سیگنال‌های صوتی بر عهدۀ این بخش است. از معروف‌ترین پردازنده‌های صوتی مورد استفاده در مادربردها میتوان به مدلهای مختلف کمپانی Realtek اشاره کرد.
کنترلر و پورت LAN:
این بخش نیز مانند پردازندۀ صوتی به شکل آنبرد در تمامی مادربردهای سری دسکتاپ وجود دارد و امکان اتصال تجهیزات LAN مانند مودم ADSL را در اختیار کاربر قرار میدهد. معمولا امکانات موجود در این بخش، پاسخگوی نیاز بسیاری از کاربران است و نیازی به خرید کارت شبکۀ مجزا نخواهد بود.
شبکۀ Wi-Fi:
یک قابلیت جانبی است که معمولا در مادربردهای بالارده و برخی از مدلهای میان‌رده دیده میشود.
پرسش‌های متداول
مادربرد چیست و چه کاری انجام میدهد؟
وظیفۀ اصلی مادربرد، اتصال بخشهای مختلف سیستم و ایجاد ارتباط در میان اجزای مختلف آن است. از طرفی میتوان مادربورد را به عنوان اصلیترین قطعۀ یک سیستم کامپیوتری معرفی کرد زیرا بدون وجود آن، هیچ یک از قطعات سیستم، قادر به فعالیت نخواهند بود. به عنوان مثال برای خرید پردازنده (سی پی یو) که نقش مغز متفکر سیستم را به عهده دارد، به صورت مستقیم به مادربرد بستگی دارد. ارتباط با بخش منبع تغذیه و ارائه توان الکتریکی لازم برای بخشهای مختلف سیستم، یکی دیگر از وظایف اصلی مادربرد محسوب میشود. چیپست، مهمترین بخش از یک مادربرد است که به شکل یک مرکز ارتباطی عمل میکند و وظیفهی مدیریت و هماهنگی قسمتهای مختلف مادربرد و سایر قطعات سیستم را بر عهده دارد.
بهترین شرکت تولیدکننده مادربرد کدام است؟
شرکتهای مختلفی در زمینۀ تولید مادربرد فعالیت دارند که از مهمترین و نامآشناترین آنها میتوان به برند ASUS، برند MSI و GIGABYTE اشاره کرد. در کنار این سه شرکت بزرگ، برندهای دیگری مانند Asrock، EVGA، BIOSTAR و INTEL نیز در زمینۀ تولید این محصول فعالیت دارند.
مادربردها چگونه دستهبندی میشوند؟
به طور کلی مادربردها در دو گروه دسکتاپ و سرور دستهبندی میشوند. مادربردهای کلاس سرور بیشتر برای مقاصد تجاری و پردازش حجم بالای اطلاعات مورد استفاده قرار میگیرند و معمولا فاقد مصرف خانگی هستند. در کلاس دسکتاپ نیز همانند پردازندهها با مدلهای متنوعی از دو شرکت INTEL و AMD روبهرو هستیم که هریک دارای نسلهای مختلف و چیپستهای متنوعی هستند.
تفاوت مادربرد گیمینگ و مادربرد معمولی در چیست؟
همانطور که اشاره شد، قابلیتها و امکانات اصلی یک مادربرد بر اساس چیپست مورد استفاده در آن مشخص میشود و مادربردهای تولیدشده بر اساس یک چیپست ثابت مانند B560 از عملکرد و امکانات نسبتا مشابهی برخوردار هستند و تفاوت مدلهای مختلف بیشتر به ساختار مدار تغذیه و امکانات جانبی مانند نورپردازی، شبکۀ بیسیم، پردازندۀ صوتی و پورتهای جانبی مربوط میشود. بنابراین برای انتخاب یک مادربرد مناسب حین خرید سیستم گیمینگ، باید براساس مطالعه و تحقیق یا استفاده از مشاورۀ مشاوران فروش، از مادربوردی با چیپست مناسب برای سیستم گیمینگ استفاده کرد.
تکنولوژی AMD CrossFire و NVIDIA SLI چیست؟
امکان استفادۀ همزمان از دو یا چند کارت گرافیک را فراهم میکند که استفاده از این قابلیت به مدل مادربرد و کارت گرافیک بستگی دارد.